Een bijzondere organisatie was de Stichting voor Internationalisme van de Hagenaars Pieter Eijkman en Petrus Horrix. De stichting werd vooral bekend door haar plannen om in de duinen buiten Den Haag een vredesstad te willen bouwen, waar een soort Verenigde Naties werkte aan de verbetering van de wereld. De knapste geleerden zouden daar plannen bedenken waardoor mensen een betere gezondheid, beter onderwijs, beter eten, meer inkomen en een hogere welvaart zouden krijgen.
Stichting voor Internationalisme
Toen de Verenigde Naties op 14 december 2007 besloten om het aanbod van de gemeente Den Haag te aanvaarden en het Internationaal Strafhof te vestigen in een nieuw gebouw op het terrein van de Alexanderkazerne, kwam de droom van de Hagenaars Pieter Eijkman en Petrus Horrix voor een deel uit. Zij hadden in het begin van de 20ste eeuw al het ideaal om op deze plek in de duinen, een internationale stad te vestigen, een wereldstad waar allerlei instellingen zouden werken aan een betere, gezondere en veiliger wereld. Zij hadden voor de vestiging van die stad een mooie plek in de duinen bij Den Haag uitgekozen, de Musschenberg. Vanaf dit hoge duin had je een mooi uitzicht over het duinlandschap van Waalsdorp, tot aan de zee. Een gerenommeerde architect ontwierp een bouwplan en architect Berlage nam de internationale stad op in zijn uitbreidingsplan van Den Haag.
De Haagse arts P.H. Eijkman was de initiator van de Stichting voor Internationalisme die deze plannen beraamde. Hij was met zijn medewerker Paul Horrix de drijvende kracht achter de stichting. Horrix was een telg uit de familie die de bekende meubelfabriek Horrix dreef die zich liever bezig hield met het nastreven van idealen.
P.H. Eijkman en P. Horrix. - De beide vertegenwoordigers van de Stichting voor het Internationalisme staan hier in 1907 met andere vredesactivisme voor hun hoofdkwartier in 1907, aan de Prinsessegracht, hoek Casuariestraat (Haags Gemeentearchief).
Over hun leven is niet heel erg veel bekend. Pieter Hendrik Eijkman werd op 9 juni 1862 geboren in Zaandam in een gezin waarvan alle broers bijzondere talenten hadden. Christiaan werd bacterioloog en kreeg in 1929 de Nobelprijs voor geneeskunde voor zijn ontdekking van het belang van vitamine B1. Andere broers werden hoogleraar, leraar of arts. Pieter Hendrik werd arts. Hij was eerst in Koog aan de Zaan werkzaam als huisarts en probeerde daar ook preventief de gezondheid te verbeteren door het stichten van vakantiekolonies en door volks- en schoolbaden. Daarna studeerde hij in het buitenland verder in de medicijnen en stichtte in 1894 een eigen kliniek, “Dr. Eykman’s Physiatrische Inrichting’ die gevestigd was aan de Parkweg 16. Dit gebouw werd in 1906 werd gesloopt. Hierna woonde hij blijkbaar aan de Van Lennepweg 13. Zijn kliniek was gevestigd , in een grote villa, die ondertussen afgebroken is. In het bevolkingsregister staan geen kinderen van hem en zijn eerste of tweede vrouw vermeld.
Eijkman en Horrix hadden het plan om een internationaal vredescentrum in Den Haag op te richten. Het moest een soort Vaticaanstad worden, maar dan een niet-religieuze variant. Een wereldlijke hoofdstad dus, die zou gelden als symbool van eenheid van de wereld. Het idee van zo’n wereldhoofdstad leefde al sinds de vorige vredesconferentie van 1899. Een vriend en mede-activist, de bekende Engelse journalist William Stead noemde het al in het Dagblad van 17 juni 1899. In 1899 was al het idee geopperd om een internationaal gerechtshof in Den Haag op te richten, of ook in een andere plaats. Den Haag scoorde hoog als vestigingsstad, onder andere omdat Nederland politiek neutraal was en omdat Den Haag over zee makkelijk toegankelijk was en toch niet te ver van London, Berlijn, Parijs of St. Petersburg. Ook het milde klimaat en het vredelievende, flegmatieke, liberale, kalme karakter van de bevolking werd als voordeel genoemd boven een vestiging in Brussel of Parijs.
Gebied van de Mussenberg ca. 1906. - Ingetekend staan de straten uit 2003. In groen de Alexanderkazerne waar voor 2014 het Internationale Strafhof wordt gevestigd.
In opdracht van dokter Eijkman en Paul Horrix maakte architect De Bazel een plan voor een internationale vredesstad waarin ook een Vredespaleis was opgenomen. De stad zou gebouwd moeten worden op de Haagse Mussenberg of Muschenberg. De Musschenberg was een hoog duin dat later, toen het ministerie van Oorlog het af wilde laten graven in een van de kranten werd genoemd als behorend tot de mooiste duinpartijen in de nabijheid van Den Haag.
In de internationale stad moesten onder enkele internationale academies komen: voor Schone Kunsten, voor Antropologie, voor Pedagogie, voor Hygiëne en Economie. Verder zou er een monument voor internationale verbroedering moeten komen en een elektrische spoorweg van Rotterdam naar Scheveningen. Het belangrijkste onderdeel was misschien het Vredespaleis dat op de Musschenberg was gepland.
Het Haagsch Nieuwsblad van 16 juli 1907 heeft het over een “ontzaglijke stad van 1500 hectaren” te stichten in de “eenzame duinen ten oosten van Den Haag (Musschenberg). De voorvechters van het plan prezen met alle macht de Musschenberg aan als locatie voor het nieuw te bouwen Vredespaleis. Men vond het moeilijk om voor dat gebouw in Den Haag een passende locatie te vinden en Eijkman en Horrix hoorden tot de tegenstanders van het plan van de regering om voor de bouw van het Vredespaleis Zorgvliet als locatie te kiezen en prezen hun eigen locatie aan, gesteund door enkele vredesactivisten en architecten. De strijd tussen voorstanders van verschillende locaties liep hoog op en de voorstanders van de Mussenberg speelden het spel niet altijd even netjes of handig. Dus uiteindelijk kreeg Carnegie, de voornaamste geldschieter van het Vredespaleis, van de Nederlandse regering te horen dat men tegen de locatie Musschenberg was.
Het plan ging dus niet door. Berlage verwerkte het plan nog in zijn uitbreidingsplan voor Den Haag uit 1908. Hij nam het hoofdgedeelte van het plan van De Bazel over met een achthoekige buitenweg als buitengrens van de stad, maar vulde het daarna heel anders in. Maar ook deze poging van Berlage leverde geen internationale stad op.
Het terrein van de Mussenberg leverde rond 1930 nog discussie op toen het ministerie van Oorlog het duingebied wilde afgraven voor de aanleg van kazernes en de gemeente Den Haag door dit duingebied de verlengde Van Alkemadalaan wilde aanleggen. is ondertussen (deels) afgegraven voor de aanleg van kazernes langs de Waalsdorperweg. In 1931 wilden actievoerders de duinengroepen Petit St. Hubert en Musschenberg behouden en de kazernes te bouwen aan de andere kant van de spoorbaan die er toen lag, verder in Waalsdorp. In het bouwplan van 1931 zou de Musschenberg behouden blijven. Het Vaderland van 6 april 1938 meldt dat het duin dan nog 29 meter hoog was.
Uitbreidingsplan van Berlage, 1908. - Rechtsboven op dit plan het opvallende, maar niet uitgevoerde, ontwerp voor de internationale stad van Eijkman en Horrix.
Verantwoording
Dit verhaal is nog in bewerking.
Literatuur
• Eyffinger, Arthur, The Peace Palace. Residence for Justice – Domicile of Learning. Den Haag 1988.
Relevante websites
Deze pagina is cookie-vrij.