Cornelis Musch

Cornelis Musch was geen Hagenaar van geboorte, maar hij werd wel een van de bekendere, en zelfs beruchte, figuren in de Haagse samenleving. Hij werd in ongeveer 1593 in Rotterdam geboren als zoon van een rijke haringreder. Zijn vader was enkele malen burgemeester, een functie die we tegenwoordig wethouder zouden noemen. Cornelis bezocht de Latijnse school (gymnasium) en studeerde daarna rechten in Leiden. In 1617 maakte hij een ‘groote tour’ door Frankrijk. Dat was de lange reis die alle jongemannen uit de beter gesitueerde kringen maakten. Musch reisde niet zo ver als sommige anderen deden, maar hij bleef wel geruime tijd in Frankrijk. Zoals veel anderen studeerde hij nog enkele weken in Orléans om daar de doctorstitel in de rechten te halen. Toen hij terugkeerde in de Republiek begon hij aan een succesvolle ambtelijke loopbaan. Hij begon als advocaat bij het Hof van Holland om praktische ervaring in de rechtspraktijk te krijgen. Daarna was hij geruime tijd stadspensionaris van Rotterdam. In het begin van de 17de eeuw woedde er een politieke strijd om de macht. Hij koos de kant van de winnende partij, die van stadhouder Maurits. Musch bleef hierna de kant van de Oranjes kiezen. Hij werkte hard voor zijn carrière. De Friese stadhouder Willem Frederik hield in latere jaren een interessant dagboek bij. Willem Frederik kwam vaak in Den Haag en in een lang gesprek vertelde Musch hem eens dat hij in zijn eerste jaren invloedrijke bestuurders gebruikte om hogerop te komen en daarvoor zelfs relaties aanknoopte met hun dochters1.

 

In 1628 werd de ambitieuze Musch benoemd tot griffier van de Staten-Generaal. Volgens geruchten had hij daarvoor ruim 30.000 gulden aan geschenken uit moeten delen, maar hij zou dat royaal goedmaken. In zijn functie van griffier kreeg hij te maken met de gewestelijke tegenstellingen in de Staten-Generaal. Dat was het bestuursorgaan van de Republiek der Verenigde Nederlanden, een soort statenbond waarin elk gewest een onafhankelijke republiek was. Alleen de buitenlandse politiek en de oorlogvoering zou men gezamenlijk doen, maar de belangen van de zeven staatjes stonden vaak recht tegenover elkaar. Holland verdiende veel geld met handel en had dus baat bij zoveel mogelijk vrede. Zeeland en de andere gewesten hadden andere belangen en hoorden tot de oorlogspartij. Hoewel Holland in de Staten-Generaal in de minderheid was betaalde het wel 60% of meer van alle gezamenlijke kosten. Als Holland niet meewerkte dan gebeurde er niets. In de praktijk ontspon zich daarom op het Binnenhof een buitengewoon ingewikkeld politiek spel waar buitenstaanders niets van begrepen. Musch begreep het als geen ander en deed er zijn voordeel mee. Hij was beter op de hoogte van lopende politieke kwesties dan wie ook en kon de leden van de Staten-Generaal daarmee beïnvloeden. Hij beheerste de vergaderingen door zijn bazen in de rede te vallen, ze niet aan het woord te laten komen, of ze in de wandelgangen te bepraten of te intimideren. En als ze dan toch iets besloten dat hem niet beviel dan wijzigde hij dat achteraf in het resolutieboek (waarin de besluiten werden opgeschreven). Al in 1631 klaagden leden van de Staten-Generaal dat hun griffier “te boecke laet teyckenen anders als de resolutie is gevallen.” Het was niet fraai voor iemand die pas drie jaar griffier was. Het zou nog erger worden.

Cornelis Musch kon jarenlang ongestoord zijn gang gaan. Hij werd gesteund door de stadhouder en door een groep machtige regenten. En vlak nadat Jacob Cats in 1636 raadpensionaris van Holland was geworden trouwde Musch met diens dochter Elisabeth. Hij had nu ook een goede band met de raadpensionaris van Holland. Het was op het eerste gezicht een vreemd huwelijk dat op 11 juni 1636 in de Grote Kerk werd gesloten. De 44-jarige Musch stond bekend om zijn twijfelachtige levenswandel en de vader van de 17-jarige Elizabeth stond bekend om zijn moralistische gedichtjes. Maar Elizabeth’s levenswijze bleek een match voor die van haar echtgenoot. Al gauw ging het gerucht rond dat zij een relatie had met haar jeugdvriend Adriaan Pauw.

 

Na de dood van Frederik Hendrik bleef Musch de Oranjepartij steunen, maar de groep mensen die hem steunden werd ouder, kleiner en verloor aan invloed. In 1646 probeerde de Staten-Generaal zijn gedrag te beteugelen door een reglement op te stellen voor de griffier. Er stond in wat hij allemaal niet mocht doen. Het zal niet hebben geholpen2. Hij werd een vertrouweling van de nieuwe stadhouder Willem II en kreeg in oktober 1648 officieel de functie van kamerraad. Als adviseur van Willem II was hij volop betrokken bij diens greep naar de macht. Bovendien werkte hij daar in zijn functie van griffier van de Staten-Generaal aan mee. Maar de Oranjepartij had niet lang plezier van de overwinning. Willem II overleed op 6 november 1650 na een kort ziekbed aan pokken. Een makkelijke opvolging was niet mogelijk, want de kroonprins moest nog geboren worden. Niet veel later, op 15 december 1650, overleed Cornelis Musch. Het gerucht ging dat hij, geplaagd door ‘gewetensangst’, zelfmoord had gepleegd. Alsof er niets gebeurd was kreeg hij de begrafenis die bij zijn status paste en liepen de leden van de Staten-Generaal op 23 december in de stoet met lange rouwmantels mee naar de Grote Kerk3.

Financieel was het het echtpaar Musch-Cats goed afgegaan. Musch had genoeg geld om enkele heerlijkheden te kunnen kopen. Nadat hij van zijn moeder de heerlijkheid Waalsdorp al had geërfd werd hij ook nog heer van Nieuwveen, Carnisse, Opvelp en Muylstede4. Pas na zijn dood bleek pas hoeveel geld hij had verdiend met de verkoop van functies en staatsgeheimen. Na zijn dood werd zijn bezit op twee miljoen gulden geschat en dat was voor die tijd een ongelooflijk groot fortuin.

Verder wist het paar op allerlei manieren in opspraak te raken. Musch deed aan spiritisme en trad op als medium. Wat hij precies deed en hoe hij hiermee in opspraak kwam wordt in de literatuur niet gemeld. Ook kwamen Musch en zijn vrouw in opspraak zijn gekomen door hun makkelijke omgang met andere mannen en vrouwen. Makkelijk ging dat niet, want na zijn dood trok Elisabeth wel in bij haar vroegere geliefde Diederik Pauw op de Korte Vijverberg, maar zij trouwden in stilte (op 28 januari 1652). Het huis aan de Kneuterdijk 6-8 werd verkocht5.

1.

Verantwoording

Deze pagina is nog in bewerking.

Literatuur

• A. Alberts, Een venster op het Buitenhof, Amsterdam, 1987.

• N. Japikse, 'Cornelis Musch en de corruptie van zijn tijd.' In: De Gids, 1908, 1.

• Paul Knevel, Het Haagse Bureau, 17de-eeuwse ambtenaren tussen staatsbelang en eigenbelang, Amsterdam 2001.

• Th. van Riemsdijk, 'De griffie van Hare Hoog Mogenden' In: Bijdrage tot kennis van het archief van de Staten-Generaal, Den Haag 1885.

• J. Visser, Gloria parendi. Dagboeken van Willem Frederik, stadhouder van Friesland, Groningen en Drenthe, 1643-1649, 1651-1654, Den Haag 1995.

Noten

1. Van S.H. ginck bie de heer Musch, daer ick twe uyren bleef sitten, die mij van alle dinghen sprack, hoe men sich te hoof moet holden, naemelijck uyt de kekeleri, want het quam de eene ofte ander tijt uyt. Daernae dat hij mit sijn vriën sich gepousseert had, omdat de vaeders van de dochters sijn partie hielden, Bron: Visser 89.

2. Van Riemsdijk, 183-193, Knevel 131-136.

3. Knevel 141-143.

4. Zie website van De Heren van Holland: http://www.herenvanholland.nl/eigenaar.cfm?eigenaarnummer=894

5. Knevel 124-144, Schreuder 5-6.

 

Deze pagina is cookie-vrij.