De geschiedenis van de Plaats

Een van de leukste pleintjes van Den Haag en tevens een van de oudste is de Plaats. In de Middeleeuwen is het pleintje ontstaan als een soort voorplein van het grafelijk kasteel. Hier lag de hoofdingang van het kasteel en hier was altijd wat te doen. Die hoofdingang bestaat nu nog in de vorm van de Gevangenpoort, of zoals die toen werd genoemd, de Voorpoort van het kasteel. Door de Voorpoort kwam je op het voorhof van het kasteel, toen Nederhof genoemd en nu Buitenhof.

De Plaats was in oorsprong een onderdeel van de weg van Loosduinen naar Leiden die hier vlak langs de ingang van het grafelijk kasteel liep. Door het graven van de Hofvijver in de 14de eeuw werd die weg waarschijnlijk verlegd naar de plaats naar de Lange Vijverberg en later de Hoge Nieuwstraat en kreeg het plein zijn driehoeksvorm. De Plaats had dus oorspronkelijk een verkeersfunctie en het is eigenlijk altijd een typisch verkeersplein gebleven totdat het in de 20ste eeuw werd afgesloten voor het verkeer. Die verkeersfunctie moet je dan ruim zien, want de Plaats stond ook bekend om de vele herbergen die er gevestigd waren. Vermoedelijk waren de herbergen aan de Plaats gespecialiseerd in de ontvangst van de chique gasten die het grafelijk kasteel of stadhouderlijk hof bezochten. Van een aantal herbergen aan de Plaats is immers bekend dat ze hoge gasten kregen. Ze waren het Kurhaus en het Des Indes van de Middeleeuwen.

Aan de kant van de Lange Vijverberg was het plein afgesloten voor verkeer. Hier lag ook het Groene Zoodje, de gerechtsplaats waar mensen werden terechtgesteld.

Volgens een oude overlevering die Jacob de Riemer rond 1735 aanhaalt zou hier vroeger een jachthuis van de graven van Holland hebben gestaan. Het zou nog lang aan de noordwestkant van de Plaats hebben gestaan als herberg. In 1523 stond die bekend onder de naam De Draak, in 1549 als Sint Joris en in 1582 als De Zwaan. De herberg werd in 1697 afgebroken en vervangen door twee huizen. Er is lang gezocht, maar nooit een bewijs voor een jachthuis van de graven gevonden en het lijkt ook niet logisch dat de graven op het gebied van de graven van Wassenaer een jachthuis hadden. Een logische verklaring voor de oude overlevering kan zijn dat met het jachthuis het oude hofgebouw op het Binnenhof wordt bedoeld dat de graven in 1229 zouden hebben gekocht. En natuurlijk is een overlevering maar een overlevering, zoals er zoveel zijn.

De Plaats zal een levendig plein zijn geweest. Het kasteel had meer ingangen, maar hier lag de hoofdingang. Wie een glimp op wilde vangen van hooggeplaatsten moest hier op de uitkijk staan. Bij de Voorpoort konden armen op een aalmoes wachten die daar door een dienaar van de graaf werd uitgedeeld. Op de Plaats vond een bekende politieke moord plaats. In 1392 werd hier volgens de overlevering Aleida van Poelgeest, vriendin van de graaf (weduwnaar), vermoord door politieke tegenstanders. Maar het is zeer onwaarschijnlijk dat de moord daadwerkelijk hier plaats vond, ondanks de gedenksteen die hier in 1992 is gelegd. In 1672 was raadpensionaris Johan de Witt slachtoffer van het Haagse volk dat opgestookt werd door de Haagse burgerij, de groep die net niet de macht had.

Twee eeuwen later was de befaamde en baanbrekende kunsthandel Goupil aan de Plaats gevestigd. Hier werkte Vincent van Gogh van 1869 tot 1873. Van Gogh woonde van 1881 tot 1883 in de niet meer bestaande Schenkstraat.

In de jaren 1923 - 1925 werd een deel van de rustige Plaats opgeofferd aan het verkeer. Enkele gebouwen aan de Hofvijver werden gesloopt en men er werd een brede verkeersweg aangelegd tussen het Spui en de Kneuterdijk.

De Kabouterbar was een café met een wirwar van zaaltjes en twee ingangen, aan de Plaats en aan het Buitenhof. Het zou tijdens de Koude Oorlog een geliefde ontmoetingsplaats voor spionnen zijn geweest.

Gevangenpoort

De oudste vermelding van de Gevangenpoort dateert uit 1344. De poort was toen van hout en had een rieten dak. Rond 1400 kwam er een geheel stenen poortgebouw. Boven de poort, met wenteltrap bereikbaar lag de nog bestaande Vrouwenkamer. Vanaf circa 1420 werd de Gevangenpoort gebruikt als gevangenis van de graaf, later van de staat. Tot 1798 werden hier mensen gefolterd. In 1828 werd de gevangenis gesloten.

Verantwoording

Zowel Jacob van der Does als Jacob de Riemer vermelden de legende over het oude jachthuis van de graven, maar ze dragen er geen bewijs voor aan. De overige informatie is ontleend aan meerdere bronnen.

Over de Plaats is voor zover ik weet geen apart boek geschreven. Informatie over de Plaats is te vinden in literatuur over het ontstaan van Den Haag, over het grafelijk kasteel (Binnenhof en Buitenhof) en over de Gevangenpoort. Over Van Gogh en zijn tijd in Den Haag zijn meerdere boeken verschenen. Over de Gevangenpoort zijn meerdere leuke boekjes geschreven.

In plaats van deze summiere inleiding zal hier in 2009 een uitgebreidr geschiedenis van de Plaats verschijnen.

 

 

 

Deze pagina is cookie-vrij.