De Raad van State tijdens de Republiek

De Raad van State speelde voor 1795, in de tijd van de Republiek, een geheel andere rol in het bestuur van ons land. De regering van de zeven verenigde Nederlanden waren de Staten-Generaal. Die bestond uit de tien of twaalf vertegenwoordigers van de gewesten die met slechts enkele ambtenaren met veel te weinig mensen om het vele werk van het landsbestuur te uit te voeren. De Raad van State deed daarom veel uitvoerende werk dat tegenwoordig op ministeries wordt gedaan. De taakverdeling tussen de Staten-Generaal en de Raad van State was niet goed geregeld en er waren vaak conflicten. De Raad van State kreeg niet meer macht, want de gewesten wilden wel samenwerken, maar zo min mogelijk macht uit handen geven aan een centraal opererend orgaan als de Raad van State. Terwijl de leden van de Raad van State voor het nemen van een besluit geen overleg hoefden te plegen met ‘hun’ gewest, moesten de leden van de Staten-Generaal dat wel. De vertegenwoordiger van Zeeland moest eerst overleggen met de Staten van Zeeland, de vertegenwoordiger van Friesland eerst met de Staten van Friesland in Leeuwarden. De vertegenwoordiger van Holland had het gemakkelijk, want de Staten-Generaal vergaderden net als de Staten van Holland op het Binnenhof. De gewestelijke staten wilden zo min mogelijk macht uit handen geven. Holland wilde bijvoorbeeld zoveel mogelijk de eigen economische handelsbelangen bevorderen. Elke maatregel die de handel kon schaden werd afgewezen. Toen Leicester in de Tachtigjarige Oorlog de handel op de vijand verbood, sputterde het gewest Holland tot zijn stomme verbazing zoveel mogelijk tegen. Hij verloor daarover de strijd met Holland zelfs. De leden van de Raad van State werden niet gekozen als vertegenwoordiger van hun gewest, dus zij konden besluiten nemen die de Hollandse kooplieden niet naar de zin waren. Daarom werd in de begintijd van de Republiek de Raad van State als regeringsinstelling op een zijspoor gezet door de Staten-Generaal. Omdat in de instructies van beide instellingen (in 1588 en in 1651) niet gedetailleerd was geregeld wie zich waarmee bemoeide, waren de beide instellingen soms met de zelfde zaken bezig. In de praktijk hield de Raad van State zich bezig met uitvoerend werk op het gebied van het leger, de financiën en het bestuur van de Generaliteitslanden. Daarnaast gaf de Raad van State allerlei soorten advies aan de Staten-Generaal1.

Vergaderzaal op het Binnenhof

De Raad van State had ruimte op het Binnenhof aan de kant van de Hofvijver.

Verantwoording

Literatuur

• A.M.J. Heijmans, Een bequame ende verseeckerde plaetse : de vergaderzaal van de Raad van State door de eeuwen heen, Den Haag 1996.

• T. Damsteegt, W. Scholten (red), Raad van State 450 jaar, ’s-Gravenhage 1981.

Noten

1. -.